Rơ le UPS là gì ?
Rơ le UPS là một thiết bị đóng/ngắt mạch điện điều khiển bằng điện từ. Nó hoạt động như một công tắc điện tự động, cho phép dùng một dòng điện nhỏ để điều khiển việc đóng/ngắt của một dòng điện lớn hơn.
Ưu điểm của việc dùng Rơ le trong UPS
Chuyển mạch nhanh giữa các nguồn điện
Rơ le cho phép UPS chuyển đổi linh hoạt và tự động giữa nguồn điện lưới, nguồn inverter, chế độ bypass.
Tự điều khiển
Rơ le được điều khiển bằng mạch logic của UPS, không cần thao tác thủ công. Có thể tự động đóng/ngắt tải, bật/tắt quạt, hoặc kích hoạt báo động tùy tình huống.
Cách ly điện an toàn giữa mạch điều khiển và mạch công suất
Rơ le hoạt động bằng cơ chế từ tính → không có kết nối trực tiếp giữa mạch điều khiển và mạch tải. Giúp bảo vệ mạch điều khiển điện áp thấp khỏi rủi ro của dòng điện cao bên tải.
Tích hợp với hệ thống giám sát từ xa
Các rơ le cảnh báo (relay khô – dry contact) có thể kết nối với hê thống báo động, SCADA / BMS và còi, đèn, cảnh báo trung tâm. Ngoài ra, cũng có thể gửi thông tin như mất điện lưới, UPS bị lỗi , pin đang yếu.
Hoạt động ổn định, độ tin cậy cao
Rơ le có cấu trúc cơ khí đơn giản, ít hỏng vặt. Nhiều loại rơ le có tuổi thọ hàng triệu lần đóng/ngắt. Thích hợp trong môi trường có yêu cầu làm việc liên tục như phòng server, nhà máy, tòa nhà thông minh.
Chi phí thấp, dễ thay thế
Rơ le là linh kiện phổ biến, giá rẻ. Khi hỏng hóc, có thể thay thế nhanh chóng mà không ảnh hưởng đến toàn hệ thống.
Dễ dàng tích hợp vào các hệ thống điện hiện đại
Có nhiều loại rơ le: rơ le cơ, rơ le bán dẫn, rơ le thông minh… Người dùng có thể tùy theo nhu cầu tải, thời gian đáp ứng, kiểu tiếp điểm.
Cấu tạo của rơ le UPS
┌────────────────────────┐
│ VỎ NGOÀI │ ← Bảo vệ và cách điện
└────────────────────────┘
│
┌─────────────────────┐
│ CUỘN DÂY (COIL) │ ← Tạo từ trường khi có dòng điện
└─────────────────────┘
│
┌─────────────────────┐
│ LÕI SẮT (CORE) │ ← Bị hút bởi từ trường để đóng/mở tiếp điểm
└─────────────────────┘
│
┌─────────────────────┐
│ LÒ XO HỒI TIẾP │ ← Đẩy tiếp điểm về vị trí ban đầu khi mất điện
└─────────────────────┘
│
┌─────────────────────┐
│ TIẾP ĐIỂM (CONTACTS) │ ← Nơi đóng/ngắt mạch điện tải
└─────────────────────┘
Nguyên lí hoạt động của Rơ le UPS
Khi có điện điều khiển (từ mạch logic của UPS), dòng điện chạy qua cuộn dây điện từ trong rơ le. Cuộn dây tạo ra từ trường, hút lõi sắt động → kéo tiếp điểm NO (Normally Open) đóng lại hoặc ngắt tiếp điểm NC (Normally Closed). Mạch tải được đóng thông mạch hoặc ngắt tùy theo thiết kế.
Khi ngắt điện điều khiển, Mạch cuộn dây mất dòng, từ đó không còn từ trường. Lò xo hồi vị đẩy tiếp điểm trở về trạng thái ban đầu (mở hoặc đóng). Mạch tải bị ngắt hoặc đóng lại.
Lưu ý khi sử dụng Rơ le trong UPS
Xác định rõ chức năng của các loại Rơ le
Khi sử dụng rơ le, cần phải hiểu rõ chức năng và mục đích sử dụng của rơ le. Tránh việc sử dụng sai mục đích và gây ra hư hỏng thiết bị.
- Rơ le chuyển mạch: dùng để chuyển đổi nguồn điện (lưới ↔ inverter).
- Rơ le khô (dry contact): dùng để báo tín hiệu, không cấp điện ra.
- Rơ le bảo vệ tải phụ: ngắt tải không quan trọng khi pin yếu.
Không cấp nguồn điện trực tiếp vào rơ le khô
Rơ le khô chỉ là công tắc cơ học, không có nguồn điện. Nếu bạn cấp nguồn AC/DC vào chân sai, có thể gây chập mạch, hư hỏng bo điều khiển UPS, mất bảo hành sản phẩm. Chỉ dùng điện áp ngoài qua tiếp điểm nếu cần kích thiết bị hiển thị (đèn, còi, PLC…)
Đảm bảo dòng điện và điện áp phù hợp với thông số rơ le
Mỗi rơ le đều có giới hạn chịu tải. Nếu vượt quá ngưỡng chịu tải này có thể gây ra hồ quang điện tại tiếp điểm. Nguy hiểm hơn là cháy rơ le hoặc ngắt mạch. Người dùng cần đọc kỹ datasheet hoặc nhãn dán trên UPS/rơ le trước khi kết nối tải.
Lắp đặt rơ le ở nơi thoáng, không ẩm ướt
Môi trường lý tưởng để lắp đặt là nơi không rung lắc, khng bụi dẫn điện, khô thoáng. Rơ le dễ hỏng nếu làm việc trong môi trường có dầu, hơi nước, muối biển. Hoặc nhiệt độ môi trường cao hơn 50°
Cách xử lí khi rơ le UPS gặp vấn đề
Xác định dấu hiệu rơ le bị lỗi
UPS không chuyển được sang inverter khi mất điện
Báo trạng thái sai (ví dụ: pin yếu nhưng rơ le không kích còi)
Rơ le kêu tạch tạch liên tục
Tải bị ngắt đột ngột hoặc mất điện ngắt quãng
UPS báo lỗi nội bộ (Internal Fault/Error)
Kiểm tra sơ bộ rơ le
Ngắt nguồn UPS để đảm bảo an toàn. Mở nắp nếu cho phép, xác định vị trí rơ le (dựa vào sơ đồ kỹ thuật). Dùng đồng hồ đo thông mạch (Ôm kế) kiểm tra. Quan sát tiếp điểm có bị đen, cháy, mòn không.
Xử lý tùy theo lỗi cụ thể
Rơ le chỉ bị tiếp xúc kém (rục rịch)
Vệ sinh tiếp điểm bằng giấy nhám mịn hoặc dung dịch chuyên dụng. Kiểm tra lại nguồn cấp và đường điều khiển đến cuộn dây.
Rơ le bị kẹt cơ khí
Tháo ra kiểm tra cơ cấu lò xo. Có thể thay mới nếu không phục hồi được.
Rơ le bị cháy, nổ tiếp điểm
Thay thế rơ le tương đương (cùng điện áp, dòng chịu tải). Kiểm tra nguyên nhân gây quá tải (tải vượt định mức, chập thiết bị…).
Rơ le không nhận tín hiệu điều khiển
Kiểm tra mạch điều khiển, bo mạch trung gian. Có thể lỗi do IC điều khiển, cổng logic bị hỏng.
Thay thế rơ le nếu cần
Sử dụng rơ le chính hãng hoặc tương đương (cùng loại, cùng chân, cùng dòng/áp). Hàn đúng kỹ thuật, đảm bảo không lỏng mạch hoặc gây đoản mạch. Với UPS còn bảo hành thì nên gửi trung tâm bảo hành để xử lý.
Kiểm tra lại toàn bộ hệ thống sau sửa chữa
Kết nối tải giả và chạy thử nghiệm các trạng thái khác nhau. Quan sát hoạt động của rơ le và hệ thống cảnh báo.
Tham khảo bài viết khác về rơ le để hiểu sâu hơn về linh kiện UPS này : https://www.hyundaivietthanh.vn/ro-le-trong-ups-linh-kien-khong-the-thieu/
Bạn có thể ghé thăm trang tin tức để biết thêm các thông tin khác về bộ lưu điện Hyundai do công ty cổ phần Hyundai Việt Thanh phân phối chính hãng tại Việt Nam.
Website : https://www.hyundaivietthanh.vn/
